• Xəbər lentİ
Fləş

Mahsun Kırmızıgülün Bakı konserti təxirə salındı

13:31 / 07.02.2023

Bu məhsulların idxalı və istehsalına dövlət nəzarəti gücləndiriləcək (SƏRƏNCAM)  

17:24 / 07.02.2023

Müşfiq Hətəmov yeni vəzifəyə gedir? - İstefanın səbəbi

16:55 / 07.02.2023

Baş Prokurorluqda yüksək vəzifələrə təyinatlar

16:52 / 07.02.2023

Kahramanmaraşda 7 mərtəbəli bina belə uçdu - ANBAAN VİDEO

14:48 / 07.02.2023

Mahsun Kırmızıgülün Bakı konserti təxirə salındı

13:31 / 07.02.2023

Naxçıvanda daha bir təyinat - Yeni rəis kollektivə təqdim olundu

12:59 / 07.02.2023

Türkiyədə zəlzələdə ölənlərin sayı 3 419-a çatıb (YENİLƏNİB)

12:43 / 07.02.2023

"Space"in direktoru işdən çıxarıldı - Yeni təyinat

11:49 / 07.02.2023

Türkiyədəki zəlzələ ilə bağlı Azərbaycanda yardım toplama məntəqəsi yaradıldı

11:23 / 07.02.2023

Vasif Talıbovun müavini villasının tikintisini yarımçıq saxladı (FOTO)

10:11 / 07.02.2023

Türkiyədə "Kosmik Fəlakət" baş verdi: Ölkə 3 metr hərəkət edib

10:07 / 07.02.2023

Sabiq icra başçısının köməkçisi məhkəmə zalında həbs olundu

09:46 / 07.02.2023

Türkiyədə dəhşətli zəlzələ: 1121 nəfər ölüb, 7634 nəfər yaralanıb, 2834 bina dağılıb (YENİLƏNİB)  

17:40 / 06.02.2023

Hafiz Hacıyev Türkiyəyə başsağlığı verdi

17:26 / 06.02.2023

Hafiz Hacıyev Türkiyəyə başsağlığı verdi

17:23 / 06.02.2023

Yoluxma statistikası açıqlandı

16:55 / 06.02.2023

Vəzifəli şəxs həsb edildi - Baş Prokurorluqdan əməliyyat

16:47 / 06.02.2023

İlham Əliyev Ərdoğana zəng etdi (YENİLƏNİB)  

15:00 / 06.02.2023

Türkiyədə yenidən 7,8 bal gücündə zəlzələ oldu

14:47 / 06.02.2023

Bakıya qar yağacaq

13:15 / 06.02.2023

Nazir bu xanımı yüksək vəzifəyə təyin etdi (FOTO)

13:11 / 06.02.2023

Prezidentin tapşırığı ilə Azərbaycanın xilasetmə qrupu Türkiyəyə yola düşdü (FOTO/YENİLƏNİB)

13:05 / 06.02.2023

Ərdoğan zəlzələ ilə bağlı AFAD-ın sədrliyini üzərinə götürdü

12:56 / 06.02.2023

Mehriban Əliyeva Türkiyəyə başsağlığı verdi (FOTO)

12:09 / 06.02.2023

Media subyektlərinin əldə etdikləri gəlirlər vergidən azad olunacaq

12:05 / 06.02.2023

Fərhad Xəlilovun oğlunun ölüm səbəbi məlum oldu

11:50 / 06.02.2023

Nazir rəisi işdən çıxardı (FOTO)

10:42 / 06.02.2023

Azərbaycanda güclü zəlzələ ola bilər? - Rəsmi açıqlama

10:09 / 06.02.2023

Əməkdar artist kimə külli miqdarda borc pul verib? (VİDEO)

12:35 / 05.02.2023

Azərbaycanlı nazir: “Bığ saxlamaq istəyirdim, yoldaşım icazə vermədi” (VİDEO)

12:17 / 05.02.2023
Daha çox
  • Arxiv
  • Foto
  • Video
  • Haqqımızda
  • Əlaqə: 0702085605
Çərşənbə, 08 Fevral 2023
USD : 1.7
EUR : 1.9243
Hava
+6 ° Baku
+2 ° Quba
+2 ° Qusar
+8 ° Gəncə
+4 ° Lənkəran
+9 ° Naxçıvan
+7 ° Salyan
+8 ° Şəki
Pia.az
  • Ana səhifə
    • Gündəm
    • Siyasət
    • İqtisadiyyat
    • Ölkə
    • Dünya
    • Sosial
    • Hadisə
    • Müsahibə
    • Təhlil
    • Cəmiyyət
    • Şou-biznes
    • İdman
    • Mədəniyyət
    • Hərb və Sülh
    • Kriminal
    • Tarix
    • Təhsil
    • Səhiyyə
    • Maraqlı
    • Yaşam
  • Ölkə
    • Siyasət
    • İqtisadiyyat
    • Sosial
    • Mədəniyyət
    • Hərb və Sülh
  • Dünya
    • Siyasət
    • İqtisadiyyat
    • Təhlil
    • Mədəniyyət
    • Kriminal
Pia.az
Ana səhifə Tarix

Qərbi Azərbaycanda erməni dövlətinin yaradılması və İrəvanın ermənilərə verilməsi

16:12 12.01.2023 Oxununub:
494
SHARES
7.7k
VIEWS
Share Tweet Share
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 2022-ci il dekabrın 24-də Qərbi Azərbaycandan olan bir qrup ziyalı ilə görüşündə bugünkü Ermənistanın yerləşdiyi ərazinin tarixi Azərbaycan torpağı olduğunu və bu ərazidə tarix boyu Azərbaycan xalqının yaşadığını xüsusi olaraq vurğuladı və 1918-ci ildə yeni yaradılmış Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin İrəvanı, 1920-ci ildə Azərbaycan SSR-in Zəngəzuru Ermənistana güzəştə getmək qərarlarına siyasi qiymət verdi. Prezident Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin tariximizdəki yerini yüksək qiymətləndirdi, eyni zamanda haqlı olaraq bu tarixin şanlı səhifələri ilə yanaşı, qara səhifələrini də unutmamağı, tarixi həqiqətləri təhrif olunmuş formada təqdim etməməyi və bundan dərs çıxarmağı tövsiyə etdi.
 
Prezident İlham Əliyev İrəvanın ermənilərə verilməsi qərarını istər 1918-ci ildə, istərsə də hazırkı dövrdə müxtəlif səbəblərlə izah etməyə çalışanların heç bir izahatının qəbul edilən olmadığını, bu qərarın xalqımızın başına nə qədər böyük bəlalar gətirdiyini vurğuladı və haqlı olaraq qeyd etdi ki, "əgər kimsə hesab edirdi ki, 1918-ci ildə İrəvanı Ermənistana verməklə biz hansısa daha böyük bəlalardan özümüzü sığortalamış ola bilərdik, bax, Zəngəzurun Ermənistana verilməsi bir daha onu göstərir ki, bu, çox yanlış, səhv addım idi və dediyim kimi xəyanət idi”.
 
"İrəvanın ermənilərə verilməsi və ümumiyyətlə Cənubi Qafqazda erməni dövlətinin yaradılması” siyasətinin alternativi var idimi? Dövrün arxiv sənədlərindən məlum olur ki, bəli var idi. Bu alternativ "Cənubi Qafqazda erməni dövlətinin yaradılmasına ümumiyyətlə imkan verməmək” siyasəti idi. Bu Osmanlı dövlətinin siyasi xətti idi, lakin təəssüf ki, biz buna qarşı çıxdıq...
 
Dövrün arxiv sənədlərinin tədqiqi belə bir həqiqəti ortaya çıxarır ki, 1918-ci ildə Cənubi Qafqaz Seyminin süqutunun labüdlüyü ortaya çıxan zaman bölgədə əsas söz sahibi olan Osmanlı dövlətinin baş naziri Tələt paşa və hərbi nazir Ənvər paşa Cənubi Qafqazda iki dövlətin – gürcü və müsəlman dövlətlərinin yaradılması mövqeyindən çıxış edir, bölgədə üçüncü dövlətin – erməni dövlətinin yaradılmasının əleyhinə idilər. Tələt və Ənvər paşalar məsələyə strateji yanaşaraq, Seymin süqutu və müstəqil gürcü dövləti yaradıldığı təqdirdə Qafqazın digər qismində müsəlman dövləti yaratmaq və ermənilərə dövlət yaratmağa imkan verməmək, ermənilərin yaşadığı əraziləri müsəlmanlarla gürcülər arasında bölüşdürmək və bu məsələdə "çibanı kökündən təmizləmək” mövqeyindən çıxış edirdilər. Lakin Batum konfransındakı Seym heyətinin gürcü və Azərbaycan nümayəndələri erməni dövlətinin yaradılmasının vacibliyi mövqeyində israr edirdilər. Osmanlı hökuməti gürcü nümayəndələrinin təklifini rədd etsə də, Azərbaycan nümayəndələrinin təkidli mövqeyi qarşısında "ermənilərə dövlət yaratmağa imkan verməmək və ermənilərin yaşadığı əraziləri müsəlmanlarla gürcülər arasında bölüşdürmək” təklifindən geri çəkildi və bir sıra öhdəliklər qarşılığında Osmanlı dövlətinin yeni sərhədləri ilə Göyçə gölü arasında erməni dövlətinin yaradılmasına razılıq verdi. Yəni, erməni dövlətinin yaradılması məsələsində Azərbaycan nümayəndələrinin təkidli mövqeyi mühüm rol oynadı. Bu fakt dövrün tarixi sənədlərində təsbit olunur, danılmaz həqiqətdir, bunu kimsə dana bilməz. Bu həqiqəti Azərbaycan Cümhuriyyətinin xadimləri özləri də etiraf ediblər. Məsələn, Azərbaycanın Gürcüstandakı diplomatik nümayəndəsi Məmməd Yusif Cəfərov 1918-ci il oktyabrın 8-də Tiflisdəki Osmanlı nümayəndəsi Əbdülkərim paşanın vasitəçiliyi ilə Ermənistanın Gürcüstandakı diplomatik nümayəndəsi Arşak Camalyanla keçirdiyi görüşdə Azərbaycanın həmişə ermənilərə xoş münasibət göstərdiyini və Batum konfransının gedişində məhz Azərbaycanın səyləri nəticəsində Ermənistanın müstəqilliyinin təsbit olunduğunu bəyan edib, həmçinin İrəvan şəhərinin də Qarabağa bir daha ərazi iddiaları irəli sürməyəcəkləri şərtilə ermənilərə verildiyini Camalyanın diqqətinə çatdırıb.
 
Azərbaycan tərəfinin səyləri nəticəsində Cənubi Qafqazda erməni dövlətinin yaradıldığını Məhəmməd Əmin Rəsulzadə də dəfələrlə bəyan edib və eyni zamanda bu addımın yanlış olduğunu bu qərarın qəbul olunmasından heç bir ay keçməmiş etiraf edib. M.Ə.Rəsulzadə İstanbul konfransında olarkən Osmanlı rəsmiləri ilə görüşündə Azərbaycan tərəfinin Batum konfransında Tələt və Ənvər paşaların erməni dövlətinin yaradılması məsələsinə münasibətdə "çibanı kökündən təmizləmək” təklifini bölüşmədiyinin səhv mövqe olduğunu, Ermənistanın öz üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirmədiyini və Azərbaycan üçün bir bəlaya çevrildiyini etiraf edib. Tarix də sübut etdi ki, Tələt və Ənvər paşaların erməni dövlətinin yaradılmasına imkan verməmək və bu məsələdə "çibanı kökündən təmizləmək” siyasəti dövrün şərtləri daxilində ən doğru və strateji seçim idi. Lakin təəssüf ki, Azərbaycan nümayəndələri bu siyasətə qarşı çıxdılar və erməni dövlətinin yaradılması siyasətini yeritdilər.
 
Batum konfransında siyasi mərkəzi İrəvan şəhəri olmaqla erməni kantonunun yaradılması haqqında qəti qərar qəbul edildikdən sonra konfransdakı Azərbaycan nümayəndələrinin (M.H.Hacınski və M.Ə.Rəsulzadə) tövsiyəsi ilə hüquqi prosedurları tamamlamaq üçün Azərbaycan Milli Şurasının 29 may 1918-ci ildə Həsən bəy Ağayevin sədrliyi ilə keçirilən iclasında İrəvanın Ermənistana güzəştə gedilməsi məsələsi müzakirə olundu. İclasın keçirilməsi üçün yetərsay olmadığı halda məsələ səsə qoyuldu və "İrəvanı ermənilərə güzəştə gedilməsi” ilə bağlı müsbət qərar verildi. Bu qərarla İrəvanın Ermənistana güzəştə gedilməsi məsələsi hüquqi cəhətdən ermənilərin xeyrinə həll edilmiş olsa da, əslində bu qərarın hüquqi əsası yox idi.
 
Azərbaycan Milli Şurası o zaman parlament funksiyasını həyata keçirirdi, yəni hökumətin imzaladığı müqavilə, saziş və razılaşmalar Milli Şurada təsdiq edildikdən sonra qanuni qüvvəyə minə bilərdi. Əvvəla, Batumda aparılan erməni-Azərbaycan danışıqlarında tərəflər arasında bu məsələ ilə bağlı əldə edilən centlemen razılaşmaların hansısa bir müqavilə ilə rəsmiləşdirilməsi həyata keçirilməyib. Qarşılıqlı öhdəlik və məsuliyyəti hüquqi qüvvəyə malik müqavilə ilə rəsmiləşdirilməyən bir centlemen razılaşmanı birtərəfli qaydada təsdiq etmək doğru deyildi.
 
Digər tərəfdən, İrəvan məsələsi ilə bağlı Batumda əldə edilən razılaşmaları birtərəfli qaydada təsdiq edib rəsmiləşdirən Azərbaycan Milli Şurasının 29 may 1918-ci il tarixli iclası bu məsələdə qərar qəbul etmək üçün səlahiyyətə malik deyildi. Belə ki, Azərbaycan Milli Şurasının 29 may 1918-ci il tarixli iclasında Milli Şuranın 44 nəfər üzvündən cəmi 20 nəfəri iştirak edib, bu 20 nəfərdən də 16 nəfəri İrəvanın güzəştə gedilməsi təklifinin lehinə, 1 nəfəri əleyhinə səs verib, 3 nəfər isə bitərəf qalıb. Ərazi güzəşti kimi mühüm bir məsələnin həlli qərarı Milli Şura üzvlərinin ən azı üçdə iki səs çoxluğu ilə qəbul edilə bilərdi. Bu iclasda isə Milli Şura üzvlərinin heç 50 faizi iştirak etmirdi. Bu mənada Milli Şuranın 29 may 1918-ci il tarixli iclasının qərarı legitim hesab edilə bilməz.
 
Üçüncü bir tərəfdən, İrəvan şəhərinin müsəlmanların böyük çoxluq təşkil etdiyi yerli əhalisinin rəyi belə öyrənilmədən məsələ müzakirəyə çıxarılıb və qərar qəbul olunub. Azərbaycan Milli Şurasının 1 iyun 1918-ci il tarixində keçirilən iclasında İrəvandan olan şura üzvləri – Mir Hidayət Seyidov, Bağır Rzayev və Nəriman bəy Nərimanbəyov Milli Şuranın "İrəvanı Ermənistana güzəştə getməsi” qərarına qarşı rəsmi etirazla çıxış etdilər. Lakin Milli Şura bu etiraz sənədini müzakirə etmədən onun protokola tikilməsi haqqında qərar qəbul etdi. Beləliklə, Azərbaycan tərəfinin köməyi ilə Ermənistan dövlətinin yaradılması və onun paytaxtı məsələsi öz həllini tapdı.
 
Vasif Qafarov
AMEA Tarix İnstitutu "Azərbaycan Cümhuriyyəti tarixi” şöbəsinin aparıcı elmi işçisi, "Azərbaycanlılara qarşı soyqırımı: tarixi və konsepsiyası” elmi qrupunun rəhbəri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent

Etiket:

Digər xəbərlər

Sabiq icra başçısının köməkçisi məhkəmə zalında həbs olundu

Sabiq icra başçısının köməkçisi məhkəmə zalında həbs olundu

07.02.2023
Türkiyədə

Türkiyədə "Kosmik Fəlakət" baş verdi: Ölkə 3 metr hərəkət edib

07.02.2023
Vasif Talıbovun müavini villasının tikintisini yarımçıq saxladı (FOTO)

Vasif Talıbovun müavini villasının tikintisini yarımçıq saxladı (FOTO)

07.02.2023

"Space"in direktoru işdən çıxarıldı - Yeni təyinat

07.02.2023
Naxçıvanda daha bir təyinat - Yeni rəis kollektivə təqdim olundu

Naxçıvanda daha bir təyinat - Yeni rəis kollektivə təqdim olundu

07.02.2023
Müşfiq Hətəmov yeni vəzifəyə gedir? - İstefanın səbəbi

Müşfiq Hətəmov yeni vəzifəyə gedir? - İstefanın səbəbi

07.02.2023
Türkiyədə zəlzələdə ölənlərin sayı 3 419-a çatıb (YENİLƏNİB)

Türkiyədə zəlzələdə ölənlərin sayı 3 419-a çatıb (YENİLƏNİB)

07.02.2023
Baş Prokurorluqda yüksək vəzifələrə təyinatlar

Baş Prokurorluqda yüksək vəzifələrə təyinatlar

07.02.2023
Kahramanmaraşda 7 mərtəbəli bina belə uçdu - ANBAAN VİDEO

Kahramanmaraşda 7 mərtəbəli bina belə uçdu - ANBAAN VİDEO

07.02.2023
Bu məhsulların idxalı və istehsalına dövlət nəzarəti gücləndiriləcək (SƏRƏNCAM)
 

Bu məhsulların idxalı və istehsalına dövlət nəzarəti gücləndiriləcək (SƏRƏNCAM)  

07.02.2023
Türkiyədəki zəlzələ ilə bağlı Azərbaycanda yardım toplama məntəqəsi yaradıldı

Türkiyədəki zəlzələ ilə bağlı Azərbaycanda yardım toplama məntəqəsi yaradıldı

07.02.2023
Mahsun Kırmızıgülün Bakı konserti təxirə salındı

Mahsun Kırmızıgülün Bakı konserti təxirə salındı

07.02.2023
loading...
  • BU GÜN
  • BU HƏFTƏ
  • BU AY
Sabiq icra başçısının köməkçisi məhkəmə zalında həbs olundu

Sabiq icra başçısının köməkçisi məhkəmə zalında həbs olundu

07.02.2023
Türkiyədə

Türkiyədə "Kosmik Fəlakət" baş verdi: Ölkə 3 metr hərəkət edib

07.02.2023
Vasif Talıbovun müavini villasının tikintisini yarımçıq saxladı (FOTO)

Vasif Talıbovun müavini villasının tikintisini yarımçıq saxladı (FOTO)

07.02.2023
Nazir bu xanımı yüksək vəzifəyə təyin etdi (FOTO)

Nazir bu xanımı yüksək vəzifəyə təyin etdi (FOTO)

06.02.2023
İlham Əliyevdən yeni təyinat

İlham Əliyevdən yeni təyinat

01.02.2023
Nazir rəisi işdən çıxardı (FOTO)

Nazir rəisi işdən çıxardı (FOTO)

06.02.2023
Zəminə Rəhimova:

Zəminə Rəhimova: "Zirvə barədə danışmaq çox tezdir, öncə təhsilli, savadlı ifaçı kimi püxtələşmək lazımdır" (MÜSAHİBƏ/FOTO)

09.01.2023
Azərbaycanlı aparıcı plastik cərrahla evlənir (FOTOLAR)

Azərbaycanlı aparıcı plastik cərrahla evlənir (FOTOLAR)

15.01.2023
Əməkdar artisti əməliyyat olundu

Əməkdar artisti əməliyyat olundu

17.01.2023
Milliyol.az

Copyright © Milliyol.az

Naviqasiya

  • Ana səhifə
  • Haqqımızda
  • Əlaqə

Bizi izlə

  • Ana səhifə
    • Gündəm
    • Siyasət
    • İqtisadiyyat
    • Ölkə
    • Dünya
    • Sosial
    • Hadisə
    • Müsahibə
    • Təhlil
    • Cəmiyyət
    • Şou-biznes
    • İdman
    • Mədəniyyət
    • Hərb və Sülh
    • Kriminal
    • Tarix
    • Təhsil
    • Səhiyyə
    • Maraqlı
    • Yaşam
  • Xəbər lenti
  • Ölkə
    • Siyasət
    • İqtisadiyyat
    • Sosial
    • Mədəniyyət
    • Hərb və Sülh
  • Dünya
    • Siyasət
    • İqtisadiyyat
    • Təhlil
    • Mədəniyyət
    • Kriminal
  • Fləş
  • Köşə yazıları
  • Gündəm
  • Aktual xəbər
  • Baxış bucağı
  • Korrupsiya
  • Geosiyasət
  • Araşdırma
  • Elm və Texnologiya
  • Din və Mistika
  • Media

Copyright © Pia.az