Amerikalı tarixçi, Yel universitetinin professoru, Şərqi Avropa tarixi üzrə mütəxəssis Timoti Snayderin analitik yazısını təqdim edirik:
Müharibə son nəticədə siyasətlə bağlıdır. Ukraynanın döyüş meydanında qalib gəlməsi önəmlidir, çünki bu yolla Ukrayna Rusiya siyasətinə təzyiq göstərir. Putin kimi tiranlara bir qədər heyran olmaq olar, çünki onlar istədikləri hər şeyi edə biləcəkləri təəssüratı yaradırlar. Amma bu doğru deyil, onların rejimləri aldadıcı dərəcədə kövrəkdir. Ukraynanın hərbi qələbələri Rusiyanın siyasi reallıqlarını dəyişdikdə müharibə başa çatacaq və mən hesab edirəm ki, bu proses artıq başlayıb.
Gəlin etiraf edək ki, ukraynalılar heyrətamiz dərəcədə yaxşı döyüşçüdürlər. Onlar bir sıra müdafiə, indi isə hücum əməliyyatları həyata keçiriblər, mən onları "dərs vəsaiti” adlandırmaq istərdim, amma həqiqət budur ki, bu dərs vəsaitləri hələ hazırlanmayıb; yazılan vaxt isə Ukrayna hərbi kampaniyası onlara bir çox nümunə verə bilər. Düşmənlərinin iyrənc cinayətlər törətməsinə və onların hərəkətləri ukraynalıların bir xalq olaraq məhv edilməsinə yönəlsə də, ukraynalı döyüşçülər bunu diqqətəlayiq sakitlik və soyuqqanlılıqla edirlər.
Ancaq hazırda ukraynalılar irəli getsələr belə, Ukraynanın necə qalib gələcəyini görməkdə çətinlik çəkirik. Həm də ona görə ki, bizim mülahizəmiz müharibənin sonu üçün yeganə və olduqca mümkün olmayan variantla məhdudlaşır: nüvə partlayışı. Güman edirəm ki, biz bu senariyə qismən ona görə cəlb olunmuşuq ki, kifayət qədər başqa seçim yoxdur və bu, artıq son kimi görünür.
Bununla belə, dünyanın sonu üçün "göbələk” buludunun istifadəsi narahatedicidir və aydın düşüncəyə mane olur. Daha çox ehtimal olunanlara deyil, bu senariyə diqqət yetirməyimiz, əslində, nələrin baş verdiyini görməyə və daha çox ehtimal olunan gələcəyə hazırlaşmağa mane olur. Və burada biz Ukraynanın qələbəsinin yaşadığımız dünyanı nə qədər yaxşılaşdıracağını mütləq unutmamalıyıq.
Bəs belə dünyaya necə çata bilərik? Müharibə müxtəlif yollarla bitə bilər. Burada mən yaxın bir neçə həftə və aylarda yarana biləcək yalnız bir ehtimal senari təklif etmək istərdim. Təbii ki, başqaları da var. Bununla belə, düşüncələrimizi ən çox ehtimal olunan variantlara yönəltməyə başlamaq vacibdir. Burada təklif edəcəyim senari ondan ibarətdir ki, Rusiyanın Ukraynadakı məğlubiyyəti gözlənilməz şəkildə Rusiyada güclərin mübarizəsi ilə ahəngləşir və bu da öz növbəsində Rusiyanın Ukraynadan çıxmasını tələb edir. Tarixi mənada bu, məlum hadisələr zənciridir.
Bunu izah etməzdən əvvəl ilk növbədə nüvə söhbətlərini yığışdırmalıyıq. Geniş, ümumi mənada nüvə müharibəsindən danışarkən, biz təsəvvür edirik ki, Rusiya-Ukrayna müharibəsi hamımıza aiddir. Özümüzü qurban kimi hiss edirik. Qorxularımız və narahatlıqlarımız haqqında danışırıq. Dünyanın sonu ilə bağlı sensasion başlıqlar yazırıq. Amma bu müharibə demək olar ki, nüvə mübadiləsi ilə bitməyəcək. Nüvə silahı olan dövlətlər 1945-ci ildən istifadə etmədən müharibələr aparır və məğlub olurlar. Nüvə gücləri Vyetnam və Əfqanıstan kimi yerlərdə alçaldıcı müharibələrdə uduzur və nüvə silahından istifadə etmirlər.
Əlbəttə, nüvə şantajına əqli cəhətdən boyun əymək müəyyən mənada şirnikdirici ola bilər. Nüvə müharibəsi mövzusu gündəmə gələn kimi son dərəcə vacib görünür və biz depressiyaya düşürük, həyəcan keçiririk. Putin nüvə silahına dair qeyri-müəyyən eyhamları ilə bizi məhz bu vəziyyətə gətirib çıxarmağa çalışır. Biz ondan nümunə götürərək Rusiyanın əslində etmədiyi təhdidləri təsəvvür edirik. Biz Ukraynanın təslim olmasından danışmağa başlayırıq, sadəcə olaraq yaşadığımız psixoloji təzyiqi aradan qaldırmaq üçün.
Lakin bu, Putinin işini onun əvəzinə görür, onu özünün yaratdığı fəlakətdən xilas edir. O, başladığı müharibəni uduzur. O ümid edir ki, nüvə silahının xatırladılması demokratiyaları Ukraynaya silah verməkdən çəkindirəcək və ona Rusiya ehtiyatlarını döyüş meydanına göndərmək və Ukraynanın hücumunu ləngitmək üçün kifayət qədər vaxt verəcək. Bunun nəticə verəcəyini düşünməklə yəqin ki, yanılır; lakin ritorik eskalasiya hələ də oynaya biləcəyi bir neçə oyundan biridir.
Nüvə şantajına boyun əysək belə, Ukraynada adi silahlarla aparılan müharibə bitməyəcək. Bununla belə, bu, gələcək nüvə müharibəsi ehtimalını daha da artıracaq. Nüvə şantajçısına təslim olmaq ona bu cür təhdidlərin istədiyini alacağını öyrədir ki, bu da gələcəkdə daha çox böhran senarilərinə zəmanət verir. Bu, digər diktatorlara, gələcəyin şantajçılarına öyrədir ki, onlara lazım olan tək şey nüvə silahları və istədiklərini əldə etmək üçün bir az öyünmək hüququdur, bu isə daha çox nüvə silahı deməkdir. Bu, hamıda inam yaradır ki, özünü qorumağın yeganə yolu nüvə silahı yaratmaqdır, bu da nüvə silahının qlobal yayılması deməkdir.
Əgər hər hansı nüvə təhlükəsi varsa, o, bizə qarşı deyil, ukraynalılara qarşı yönəlib. Onlar yeddi ay nüvə şantajına müqavimət göstəriblər; və onlar bunu bacarırsa, biz də bunu bacararıq. Çeçenistan lideri Ramzan Kadırov kimi Rusiyanın tanınmış siyasətçiləri nüvə silahından istifadədən danışanda Ukraynanı nəzərdə tuturlar. Ancaq müharibə bununla da bitməyəcək. Kadırov həmçinin yeniyetmə oğullarını Ukraynaya döyüşməyə göndərdiyini iddia edir. Onları Rusiyanın nüvə silahı ilə şüalandırmaq üçün?
Rusiya yüz minlərlə yeni əsgəri səfərbər etdiyini iddia edir. İşlər o qədər də yaxşı getmir, amma yenə də: Putin kütləvi səfərbərlik kimi siyasi riskə girəcək, rusiyalıları Ukraynaya göndərəcək və sonra yaxınlıqda nüvə silahını partladacaq? Əhval-ruhiyyə artıq əsas məsələyə çevrilib. Belə görünür ki, yarım milyondan çox rusiyalı kişi Ukraynaya getmək əvəzinə ölkədən qaçıb. Əgər ruslar nüvə silahının partladılacağı zonaya səfərbər olunacaqları barədə düşünsələr, vəziyyət düzəlməyəcək. Onlar uyğun qoruyucu vasitələr almayacaqlar. Səfərbər edilmiş əsgərlərin çoxunun heç adi döyüş üçün kifayət qədər geyim forması yoxdur.
Rusiya təzəlikcə Ukraynanın şərqi və cənubunun bir hissəsinin indi ona məxsus olduğunu açıqlayıb. Bu, təbii ki, gülüncdür. Bəs Moskva həqiqətənmi Rusiya adlandırdığı torpaqlarda nüvə silahından istifadə edərək Rusiya vətəndaşları, mülki şəxsləri və əsgərləri adlandırdığı insanları öldürəcək və ya şüalandıracaq? Bu mümkündür. Amma çox az ehtimal olunandır.
Nüvə silahından istifadə olunsa belə müharibə bitməyəcək, ya da ən azından Rusiyanın qələbəsi ilə bitməyəcək. İndiyə qədər mən çəkindirici vasitələrdən belə bəhs etmədən danışmışam: nüvə silahından istifadənin digər ölkələrin sərt reaksiyalarına səbəb olacağı gözləntiləri var. Amerikalılara bu barədə düşünmək üçün aylarla vaxt verilib və mən hesab edirəm ki, onların Rusiyanın nüvə silahından istifadəsinə reaksiyası Rusiya ordusu üçün iflic və şəxsən Putin üçün alçaldıcı hesab olunur. Digər, daha dolayı yolla çəkindirmə forması - nüvə silahından istifadənin Putin və Rusiyanı dünya miqyasında dəstəkdən məhrum edilməsinin birmənalı şəkildə bilməsidir.
Mənə maraqlıdır, görəsən, Ukraynanın dəqiq uzaqmənzilli artilleriyasını, Rusiyanın "deşik” logistikasını və ukraynalıların rusların özləri ilə gətirdiyi silah sistemlərini ələ keçirmə qabiliyyətini nəzərə alsaq, Rusiya Ukraynaya və ya onun yaxınlığına nüvə silahı çatdırmaq riskini öz üzərinə götürəcəkmi? Rusların özlərinə məxsus olan texnikanı qorumaq üçün üzləşdikləri çətinlikləri təsəvvür etmək belə çətindir. Təbii ki, ruslar bunun əvəzinə raketdən istifadə edə bilər; lakin onların raketlərinin bir qismi yerə düşür, daha çoxu isə vurulur. Rusiya təyyarələri də qəzaya uğramağa və vurulmağa meyllidirlər, o dərəcədə ki, təyyarə uçuşları nadir hala çevrilib və mənfi tərəfdən diqqəti cəlb edir.
Fərz etsək ki, bütün yuxarıda deyilənlərə baxmayaraq, Rusiya həqiqətən də Ukraynada zəif gücə malik nüvə silahını partlatmaq istəyir və bunu edə bilir, bu, istənilən halda həlledici hərbi əhəmiyyət kəsb etməyəcək. Belə ki, Ukrayna mərkəzləşdirilməmiş şəkildə döyüşdüyü üçün vurulacaq Ukrayna əsgərlərinin və ya texnikasının böyük konsentrasiyası yoxdur. Nüvə zərbəsi olsa belə ukraynalılar mübarizəni davam etdirəcəklər. Onlar artıq aylardır bu haqda deyirlər və buna şübhə etməyə heç bir əsas yoxdur.
Bir də motiv problemi var. Putin onun vəziyyətinə girməyimizi istəyir, bu, əlbəttə ki, çox şübhəlidir. Amma onun dediklərinə inanmaq olarmı? Biz deyirik ki, "Putin divara dirənib. O belə halda nə edəcək?" Nüvə silahları haqqında danışmağa belə başlayırıq: Putin bizi öz psixoloji məkanımız hesab etməli olduğumuz yerə aparır. Amma bütün bunlar sadəcə hisslərdir. Əslində bu, motivdən uzaqdır.
Əgər məğlubiyyət hissi nüvə silahından istifadəyə sövq etsəydi, bu, artıq baş verərdi, amma baş verməyib. Müharibə başlayandan bir ay sonra Rusiyanın Kiyevdəki məğlubiyyətindən alçaldıcı çox az şey var. Keçən ay Xarkov vilayətində baş verən çökmə də şok effekti yaradıb. Bu sətirləri yazarkən, Putinin indicə nəhəng televiziya mərasimində elan etdiyi əbədi Rusiya torpaqlarında ukraynalılar əhəmiyyətli uğurlar əldə ediblər; Rusiyanın rəsmi cavabı isə sərhədlərinin müəyyən edilməməsi olub. Rusiyanın üstün qüvvələrə reaksiyası geri çəkilmək olub.
Beləliklə, gəlin Putinin mövqeyinə daha yaxından nəzər salaq. Rusiya hərbçiləri Ukraynada "divara dirənməyib”: Rusiyaya geri çəkilsələr, təhlükəsizlikdə olacaqlar. "Divar” metaforası da Putinin harada olduğunu anlamağa çox da kömək etmir. Bu daha çox otaqda mebellərin yerinin dəyişdiyi və Putinin yeni vəziyyətə öyrəşməməsinə oxşayır.
Onun Ukraynada etdikləri Moskvadakı mövqeyini dəyişib, özü də pis tərəfə. Bununla belə, burdan belə nəticə çıxmır ki, onlar Ukraynadakı müharibəni nəyin bahasına olursa-olsun "udmalıdırlar”. Daha vacibi Moskvada hakimiyyəti saxlamaqdır və bu, Ukraynada özünüzü daha da riskə atmaq demək deyil. Putin müharibənin uduzduğunu anlayan kimi (əgər anlasa) ölkə daxilindəki mövqeyinə münasibətini dəyişəcək.
Yayda bu mövqe daha rahat idi. Çox yaxın vaxtlara qədər, yəqin ki, sentyabr ayında səfərbərlik nitqini söyləməzdən əvvəl, o, yalnız mətbuatda qələbəsini elan edə bilərdi və əksər ruslar buna sevinərdilər. İndi o, mənasız savaşını o həddə çatdırıb ki, hətta Rusiyanın informasiya məkanı da "çatlamağa” başlayıb. Ruslar indi səfərbərlik sayəsində müharibədən qorxurlar (sorğuların göstərdiyi kimi). İndi də onların televiziya təbliğatçıları etiraf edirlər ki, rus qoşunları geri çəkilir. Beləliklə, müharibənin birinci yarısından fərqli olaraq, Putin sadəcə olaraq hər şeyin yaxşı olduğunu və bununla bitdiyini söyləyə bilməz. O, başqa bir şey etməlidir.
Torpaq Putinin ayağının altından sürüşür. Onun siyasi karyerası xarici siyasəti sakitləşdirici şouya çevirmək üçün idarə olunan mediadan istifadə üzərində qurulmuşdu. Başqa sözlə: rejimin yaşaması iki ilkin şərtdən asılı idi: televiziyada baş verənlər reallıqda baş verənlərdən daha vacibdir; və xaricdə baş verənlər vətəndə baş verənlərdən daha vacibdir. Mənə elə gəlir ki, bu ilkin şərtlər artıq yerinə yetirilmir. Səfərbərliklə daxili və xarici mühitlər arasındakı fərq dağıldı, məğlubiyyətlər televiziya ilə reallıq arasındakı fərqi zəiflətdi. Reallıq televiziyadan daha çox əhəmiyyət kəsb etməyə başlayır, Rusiya isə Ukraynadan daha vacib olacaq.
Rusiyada həm elitada, həm də ictimai rəydə parçalanma var və bu, indi televiziyada nəzərə çarpır. Bəziləri hesab edir ki, müharibə müqəddəs bir işdir və başlar "getsə”, rəhbərlik özünü ləyaqətlə aparsa, cəbhəyə daha çox insan və texnika göndərilsə, qalib gəlmək olar. Onların arasında həqiqətən cəbhədə olan və səsləri getdikcə populyarlaşan hərbi bloqçilar da var. Bu, Putin üçün tələdir, çünki o, artıq əlində olanını ora göndərir. Bu səslər onu zəif göstərir. Digərləri müharibənin səhv olduğunu düşünür. Bu səslər onu axmaq göstərir. Bunlar indi Putinin, müdafiəsiz və zəifləmiş mövqeyi ilə qarşı-qarşıya qaldığı bir çox ziddiyyətli mövqelərdən ən əsasıdır.
Əgər xaricdəki müharibə sizin mövqelərinizi zəiflədirsə və bu müharibədə qalib gəlmək mümkün deyilsə, daha yaxşı olar ki, onu sabah yox, bu gün bitirəsən. Güman edirəm ki, Putin hələ bunu başa düşmür. Bununla belə, o, real dünyada hərəkət etməli olduğunu başa düşəcək qədər irəli gedib, baxmayaraq ki, indiyə qədər onun seçimi ən yaxşı seçim olmayıb.
Səfərbərlik hər iki dünya üçün ən pis idi: əhalini özündən uzaqlaşdırmaq üçün kifayət qədər böyük, lakin qışdan əvvəl nəyisə dəyişmək üçün çox kiçik və ən əsası, çox gecikmiş. Yəqin ki, bu, Putinin təkbaşına idarə etmədiyini bizə göstərən kompromisin nəticəsi idi. Putin Ukraynadakı qoşunlara komandanlıq etməyə çalışır. Uğursuzluqları onu tənqidə (indiyə qədər dolayısı) qarşı müdafiəsiz qoyur. Amma görünür, Putin ilişib qalıb: sadəcə olaraq, mövzunu dəyişmədən müharibəni indi bitirmək onun bəzi tənqidçilərini gücləndirəcək. Amma indi səfərbərlik sınaqdan keçirildiyindən onun daha çox güc istifadə etmək üçün vasitələri azdır. Bəs mövzu necə dəyişir?
Mövzu öz-özünə dəyişir. Putin indi televiziyada yayımlanmalı və uzaq bir yerə aid olan, ancaq Rusiyanın daxilində dərhal siyasi forma alan bir hadisənin tələsinə düşüb. Rusiyanın iki tanınmış siyasətçisi Ramzan Kadırov və Yevgeni Priqojin Rusiya komandanlığını çox sərt tənqid ediblər. Nəzərə alsaq ki, hamı reallıqda qoşunların Putin tərəfindən idarə olunmasını bilir, bu, parçalanma olmalıdır. Kreml birbaşa Kadırova cavab verdi və ordu təbliğatı tənqid olunan komandir və onun qoşunlarını hərəkətdə göstərdi.
Məncə, təsadüfi deyil ki, həm Kadırov, həm də Priqojinin şəxsi hərbi qüvvələrə oxşar birləşmələrə nəzarət edir. Çeçenistanın de-fakto diktatoru olan Kadırovun öz polis qüvvəsi var. Bu qüvvələr Ukraynaya göndərilib, görünür, onlar mülki şəxsləri terror etməkdə ixtisaslaşıblar. Keçən ay Rusiyada səfərbərliyə çağıran Kadırov səfərbərlik elan olunandan sonra Çeçenistandan heç kimin səfərbər olunmayacağını açıqlayıb. Belə nəticəyə gəlmək olar ki, o, öz adamlarını başqa şey üçün qoruyur.
Priqojin "Vaqner" adlı gizli muzdlu təşkilatın lideridir və bu vəzifədə tanınıb. (O, həmçinin 2014-cü ildə Ukraynaya qarşı hibrid müharibənin və 2016-cı ildə Böyük Britaniya və ABŞ-a qarşı kibermüharibələrin iştirakçılarından biri olan İnternet Araşdırmalar Agentliyinə də rəhbərlik edir.) Vaqner Qrupu Luqansk və Donetsk vilayətlərində Rusiyanın marionet hökumətlərinin qanlı təmizlənməsi və müharibənin əvvəlində Volodimir Zelenskiyə sui-qəsd cəhdləri də daxil olmaqla bir sıra rejim dəyişikliyi cəhdlərində iştirak edib. Bu, şübhəsiz ki, Putinin göstərişi ilə olub. Ancaq bu, narahatedici bacarıqlar toplusudur.
İndi Vaqner qrupu hər gün Donetsk vilayətinin Baxmut rayonunda hücum həyata keçirməyə çalışır, əslində bu günə qədər bu hücumlar heç bir nəticə verməyib. Vaqnerçilər ukraynalıların irəlilədiyi yerlərdə o qədər də aktiv deyil, bu çox vacib məqamdır. Gulagu.net xəbər verir ki, Vaqner döyüşçülərindən biri rus ordusunun zabitini güllələyib, görünür, bu, cəbhənin bu sektorunda hər şeyin yaxşı olmadığını göstərir. Priqojinin əhəmiyyətli adamlarını və silah-sursatını qoruduğunu ehtimal etmək olarmı? Ukraynada Vaqnerin tərəfində döyüşmək üçün açıq-aşkar məhbuslar cəlb edilir. Mən risk edib belə bir ehtimal irəli sürə bilərəm ki, o, məhbusları ölümə göndərməklə öz adamlarını və silah-sursatı başqa iş üçün saxlayır.
Priqojin və Kadırov müharibəni intensivləşdirməyə çağırır və Rusiyanın ali komandanlığını ən aqressiv tonda ələ salır, eyni zamanda, sanki, özünküləri qoruyurlar. Bu da tələyə bənzəyir. Müharibə üsullarını tənqid etməklə Putinin informasiya nəzarətini zəiflədirlər; və birbaşa etməsələr belə, Putini məsuliyyəti öz üzərinə götürməyə məcbur etməklə, onun mövqeyini daha da ifşa edirlər. Ona elə bir müharibədə qalib gəlməyi təklif edirlər ki, hansında ki, özləri də qalib gəlməyə çalışmırlar.
Təsvir etdiyim ümumi məntiqə görə, rəqiblər ya qeyri-müəyyən zamanədə öz maraqlarını qorumaq, ya da Moskvanın xeyrinə oynamaq üçün əllərində olan hərbi gücünü qorumağa çalışacaqlar. Əgər həqiqətən də indiki vəziyyət belədirsə, tezliklə uzaq Ukraynaya hərbi qüvvələr göndərmək və ya onları hər gün ölümə vermək bütün maraqlı tərəflərə axmaqlıq kimi görünəcək. Sonra dönüş nöqtəsi gəlir. Bir tərəf, qarşı tərəfin öz adamlarını qoruduğunu dərk etdikdən sonra, ona öz qüvvələrini "xərcləmək” mənasız görünəcək.
Müəyyən məqamda bu məntiq Rusiya ordusunun özünə də aiddir. Britaniyalı hərbi analitik Lourens Fridmanın qeyd etdiyi kimi, əgər bir ordu Rusiya siyasətində rol oynamaq və ya Rusiya cəmiyyətində nüfuz sahibi olmaq istəyirsə, onun komandanları hələ də rəhbərlikləri altında hərbi birləşməli olduğu halda geri çəkilməkdə maraqlıdırlar. Və əgər Putinin özü hakimiyyətdə qalmaq istəyirsə, o zaman nə nüfuzdan düşmüş, nə də ruhdan düşmüş ordu onun üçün maraqlı deyil.
Səfərbərliyin özü yanlış istiqamətə göndərilən nizəyə oxşamağa başlayır: minlərlə hazırlıqsız və təchizatsız insanları getdikcə daha çox ölüm kimi başa düşdükləri yerə göndərməyin bir mənası varmı? Təbii ki, Putin fikirləşir ki, səfərbər olan əsgər ya öləcək, ya da qalib gələcək; lakin bunun əvəzinə onlar qaçsalar, təhlükəli qrupa çevriləcəklər, bəlkə də başqa liderə qoşulmağa hazır olacaqlar.
Beləliklə, biz bu müharibənin sonu üçün ağlabatan bir senari görə bilərik.
Müharibə siyasətin bir formasıdır və Rusiya rejimi məğlubiyyətdən sonra dəyişəcək. Ukrayna döyüşlərdə qalib gəlməkdə davam etdikcə, bir həqiqiət digəri ilə əvəzlənəcək: televiziya reallığı öz yerini həqiqi reallığa verəcək, Ukrayna kampaniyası isə Rusiyada hakimiyyət uğrunda mübarizəyə gətirib çıxaracaq. Belə bir mübarizədə Rusiyada daha faydalı istifadə oluna bilən (mütləq deyil ki, silahlı münaqişə baş versin, hərçənd bunu tamamilə istisna etmək olmaz), başqalarını çəkindirmək və özünü qorumaq üçün Ukraynada silahlı müttəfiqlərin olmasının mənası yoxdur. Bütün maraqlı tərəflər üçün Ukraynadakı məğlubiyyət pisdir, lakin Rusiyada uduzmaq ondan daha pisdir.
Vəziyyətin məntiqi bunu daha tez başa düşənlərin, hər şeyi nəzarət altına alıb yenidən qruplaşmağı bacaranların xeyrinədir. Rusiyada bu çöküş başladıqdan sonra heç kim üçün Ukraynada hansısa rus qüvvələrinin tərk etməsinin mənası qalmayacaq. Bu o demək deyil ki, Rusiyada hökmən silahlı toqquşmalar baş verəcək: sadəcə olaraq, Ukraynada müharibənin yaratdığı qeyri-sabitlik Rusiyaya da sirayət etdikcə, oradakı liderlər bu qeyri-sabitlikdən mənfəət əldə etmək və ya ondan qorunmaq üçün güc mərkəzlərinin Moskvaya yaxın olmasını istəyəcəklər. Və bu, təbii ki, həm Ukrayna, həm də dünya üçün çox yaxşı olardı.
Əgər gələcək budursa, Putinin Ukraynanı tərk etmək üçün bəhanəyə ehtiyacı olmayacaq, çünki bunu öz siyasi mövcudluğu üçün edəcək. Hesab edirəm ki, onun Ukrayna ilə bağlı qəribə fikirlərə bağlılığına baxmayaraq, onun hakimiyyətə bağlılığı daha çoxdur.
Əgər burada təsvir etdiyim senari işə düşərsə, məsələn, Putinin müharibəyə münasibəti və rusların məğlubiyyətə üzülməsi kimi adətən narahat olduğumuz şeylərdən artıq narahat olmayacağıq. Rusiyada hakimiyyət uğrunda daxili mübarizə zamanı Putin və digər rusiyalılar fərqli düşünəcək və bu müharibə öz yerini daha aktual problemlərə verəcək. Bəzən mövzunu sən dəyişirsən, bəzən də mövzu səni dəyişir.
Əlbəttə ki, bütün bunları proqnozlaşdırmaq hələ də çox çətindir, xüsusən də xırdalıqları ilə. Digər nəticələrin baş verməsi də mümkündür. Ancaq burada müzakirə etdiyim inkişaf xətti nəinki daha yaxşı, həm də qorxduğumuz qiyamət senarilərindən daha çox ehtimal olunur. Buna görə də bu barədə düşünməyə və buna hazırlaşmağa dəyər.
Mənbə: Snyder.substack.com
Tərcümə: Nizami Bağırov
